Ο Τρύφων Γρομπανόπουλος για τη μεταλιγνιτική εποχή

Εισήγηση τους επικεφαλής της Δημοτικής Παράταξης «Δύναμη Ανανέωσης», , στην Eιδική Συνεδρίαση του Δήμου Αμυνταίου στις 2 Δεκεμβρίου 2019, με θέμα: «Ο Δήμος Αμυνταίου στη Μεταλιγνιτική Εποχή».

Κύριε Δήμαρχε,κύριε βουλευτά,κυρίες και κύριοι συνάδελφοια΄και β΄ βαθμού της τοπικής αυτοδιοίκησης, επίσημοι προσκεκλημένοι, αγαπητοί συνδημότες,

Οι λιγνιτικές περιοχές είναι με την πλάτη στον τοίχο. Ο Δήμος Αμυνταίου είναι με την πλάτη στον τοίχο. Το ίδιο και οι δημότες του.

Πολύ φοβάμαι ότι διαχρονικά παρατηρούσαμε και ακολουθούσαμε τις εξελίξεις. Το ίδιο, έχω την αίσθηση, πράττει και η σημερινή δημοτική αρχή. Έπρεπε σήμερα (για να μην πω χθες) να είχαμε ήδη προτάσεις, δράσεις και διεκδικήσεις. Ήρθε όμως η ώρα της πραγματικής, ουσιαστικής και υπεύθυνης δράσης, μακριά από κάθε είδους σκοπιμότητες μικροκομματικά παιχνίδια, μονολόγους και μεγαλοστομίες που δεν θα έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα. Όσον αφορά την παράταξη μας, έχουμε δηλώσει με κάθε τόνο και προς πάσα κατεύθυνση την πρόθεση μας να συστρατευτούμε για τα σοβαρά θέματα του Δήμου μας. Σήμερα θα πρέπει να βγούμε ενωμένοι και έχοντας αποφασίσει  τον προγραμματισμό, τον σχεδιασμό αλλά και τον τρόπο υλοποίησης των δράσεων που πρέπει να αναλάβουν όλοι.

Κυρίες και κύριοι,

Η απολιγνιτοποίηση της χώρας είναι πια πολύ κοντά. Μέχρι το 2028οι λιγνιτικές μονάδες θα κλείσουν και μια καινούρια εποχή θα αρχίσει. Ο ΑΗΣ Αμυνταίου-Φιλώτα θα διακόψει τη λειτουργία του το 2020. Πολλές συζητήσεις γίνονται πλέον για το καυτό αυτό θέμα. Όλοι μιλούν για μια δίκαιη μετάβαση και για μια ομαλή αλλαγή που θα διαμορφώσει τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε να υπάρξουν εναλλακτικές για τις περιοχές που πλήττονται περισσότερο. Η αλλαγή αυτή δε σημαίνει μόνο αλλαγή στα οικονομικά δεδομένα ή στην απασχόληση και το παραγωγικό μοντέλο. Σημαίνει μια τεράστια αλλαγή στην κοινωνία, στον τρόπο σκέψης και ζωής. Η Δυτική Μακεδονία στήριξε για χρόνια την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Και τώρα βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει.

• Και είναι δυσβάσταχτο το οικονομικό και όχι μόνο, βάρος και η αδικία που αισθάνονται οι κάτοικοι της ΠΕ Φλώρινας σε σχέση με ότι έχει προσφέρει η περιοχή στην εθνική οικονομία.
• Και είναι διάχυτο το αίσθημα της εγκατάλειψης.

Το 45-50% της παραγωγικής δομής στην περιοχή μας συναρτάται με τις δραστηριότητες της ΔΕΗ. Τα αποτελέσματα στην απασχόληση και γενικότερα στην οικονομική κατάσταση του δήμου μας, θα είναι καταστροφικά.

Το θέμα είναι πολυδιάστατο και αποτελεί αφορμή για βαθύ προβληματισμό. Ίσως είναι η πρώτη φορά που η περιοχή μας αναγκάζεται να ψάξει για άλλες λύσεις, να αναζητήσει άλλους τρόπους και να φανταστεί το αύριο με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό από αυτόν που έχει συνηθίσει.

Η μετάβαση σε ένα νέο εθνικό ενεργειακό μοντέλο, αλλά και η ανάγκη μετασχηματισμού του αναπτυξιακού μοντέλου της Δ. Μακεδονίας ήταν γνωστή και αναμενόμενη εδώ και χρόνια. Εντούτοις, η αδράνεια της Πολιτείας, των τοπικών αρχών και φορέων, και της ΔΕΗ έχει στερήσει από την περιοχή το πλεονέκτημα του έγκαιρου σχεδιασμού και της ομαλής προσαρμογής στη νέα εποχή.

Είναι σαφές πως η διαδικασία της μετάβασης θα είναι επίπονη και μακρά. Ωστόσο, η άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων φορέων, η έγκαιρη διαμόρφωση ενός συνεκτικού μακροχρόνιου σχεδίου μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία και η εξασφάλιση επαρκών χρηματοδοτικών πόρων μπορούν να οδηγήσουν σε ένα δραστικό μετασχηματισμό της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας προς τη βιωσιμότητα.

Τα προβλήματα που έχουν προκύψει από τις εξορυκτικές δραστηριότητες είναι περιβαλλοντικά (υποβάθμιση τοπίου, ρύπανση, ερημοποίηση, καταστροφή υπόγειων υδροφόρων οριζόντων, αποψίλωση δασικών οικοσυστημάτων, κ.ά.), κοινωνικόοικονομικά(ανεργία, μείωση πληθυσμού λόγω εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης, μείωση κατακεφαλήν και συνολικού ΑΕΠ, υποβάθμιση επιπέδου υγείας κ.ά.), και προβλήματα πολιτισμικής υποβάθμισης (εξαφάνιση παραδοσιακών δραστηριοτήτων, αισθητική υποβάθμιση περιοχών, καταστροφή δυνατοτήτων ανάπτυξης εναλλακτικών δραστηριοτήτων, μονοδιάστατη ανάπτυξη κτλ).

Τα συγκεκριμένα προβλήματα στο Δήμο μας ως συνέπεια της δράσης της ΔΕΗ είναι γνωστά και πολλά:

• Δύο λιγνιτικές μονάδες που θα τεθούν εκτός λειτουργίας,ενώ θα έπρεπε να εξασφαλιστείη παράταση της λειτουργίας τους με μονάδα αποθείωσης.
• Ένα κατεστραμμένο ορυχείο.
• Ο οικισμός των Αναργύρων σε μετεγκατάσταση.
• Το ρήγμα Βαλτονέρων – Πεδινού – Φανού.
• Τα ανενεργά ορυχεία λιγνίτη.
• Υπάρχουν απλήρωτοιεργαζόμενοι σε περιφερειακές δραστηριότητες της ΔΕΗ.
• Η Τηλεθέρμανση Αμυνταίου.

Για να δοθούν λύσεις στα προβλήματα θα πρέπει να υπάρχουν τα εξής:

• Καθορισμένο Νομικό πλαίσιο
• Αναγκαιότητα ύπαρξης μακροχρόνιου σχεδιασμού.
• Χρηματοδότηση.
• Αποκατάσταση των ορυχείων και ο καθορισμός Χρήσεων γης.

Κράτησα για το τέλος το πλέον σημαντικό πρόβλημα-επίπτωση για την περιοχή. Αυτό της Απασχόλησης και της Ανεργίας: Η ΔΕΗ συνεισφέρει στον δευτερογενή τομέα, κατά προσέγγιση, το 45% περίπου των άμεσων θέσεων εργασίας. Οι επερχόμενες αλλαγές στο ενεργειακό σύστημα εξασφαλίζουν, μεν, καλύτερες συνθήκες για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, ωστόσο θα έχουν μια αναπόφευκτη επίδραση στους εργαζομένους στους ΑΗΣ και τα ορυχεία.

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που προκαλεί η μεταβατική περίοδος στη μετά-εξορυκτική δραστηριότητα, είναι αυτό της πολύ υψηλής ανεργίας και της μετανάστευσης του ανθρώπινου δυναμικού. Τα μέτρα στήριξης της απασχόλησης, η επανεκπαίδευση/επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού και ο αναπροσανατολισμός του σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες αποτελούν από τις πιο κρίσιμες και δύσκολες παραμέτρους της μεταβατικής περιόδου και πρέπει να έχουν κεντρικό ρόλο στον μακροχρόνιο σχεδιασμό της μετάβασης μιας περιοχής.

Σε πολύ λίγα χρόνια, χιλιάδες θέσεις εργασίας θα χαθούν, ενώ το πρόβλημα εμφανίζεται μεγαλύτερο, όχι τόσο για τους περισσότερους μόνιμους υπαλλήλους-οι οποίο θα προλάβουν ίσως να συνταξιοδοτηθούν-, όσο για τους νεότερους που εργάζονται ανανεώνοντας συστηματικά συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου με την ΔΕΗ. Ποια μπορεί να είναι η επόμενη μέρα για όλους αυτούς τους ανθρώπους; Τι θα γίνει με τους εργαζόμενους σε δορυφορικές επιχειρήσεις που σχετίζονται με τις δράσεις της ΔΕΗ;

Απαραίτητο στοιχείο μιας δίκαιης μετάβασης είναι η παροχή εφοδίων, σε όσους απολέσουν τις θέσεις εργασίας τους, που θα ελαχιστοποιήσουν τις αρνητικές συνέπειες για τους ίδιους και τις οικογένειες τους.

Ποιες είναι όμως οι προοπτικές ανάπτυξης; Αυτές μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρείς κατηγορίες:

• Φυσικές Δυναμικές: εξέταση και ανάπτυξη καινοτόμων προσεγγίσεων όπως η παραγωγή βιομάζας, η εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ ή η παραγωγή γεωθερμικής ενέργειας από τα νερά των ορυχείων.
• Πολιτιστικές Δυναμικές: αξιοποίηση της βιομηχανικής κληρονομιάς, τις υποδομές, τα κτίρια παραγωγής, τα μηχανήματα, με λίγα λόγια οτιδήποτε ανθρωπογενές έχει αφήσει πίσω της η εξορυκτική δραστηριότητα. Οι «Πολιτιστικές δυναμικές» αφορούν πολιτιστικές υποδομές (π.χ. μουσεία) και τουριστικές διαδρομές.
• Ολοκληρωμένες προσεγγίσεις: συνεχής και απρόσκοπτη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων μέσα από τη δημιουργία εναλλακτικών σεναρίων οικονομικής ανάπτυξης, την ανταλλαγή γνώσεων και απόψεων, την εμπλοκή της ακαδημαϊκής κοινότητας και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, και, συνολικά, την απρόσκοπτη συνεργασία μεταξύ της εταιρίας εξόρυξης, της τοπικής κυβέρνησης και της κοινωνίας.

Έξιείναι οι άξονες που θα πρέπει να κινηθούμε:

1. Ανάπτυξη καθαρών μορφών ενέργειας.
2. Εξοικονόμησή ενέργειας (Ενεργειακή αναβάθμιση των δημοτικών κτιρίων. Ήρθε η ώρα να εξοικονομήσουμε ενέργεια και να αποκτήσουμε έσοδα από αυτήν. Είναι επιτακτική η ανάγκη χρήσης λαμπτήρων LED για τον φωτισμό όλου του δήμου. Επιπλέον, να στραφούμε σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιοδιαχείρισης αποβλήτων).
3. Ενεργειακές & αρωματικές καλλιέργειες, τηλεθέρμανση με βιομάζα κλπ.
4. Βιομηχανική κληρονομιά (τουριστική και επιστημονική ανάδειξη).
5. Κίνητρα στήριξης – κατάρτισης των εργαζομένων σε «πράσινους» τομείς.
6. Προγράμματα επιχειρηματικότητας & καινοτομίας στα παραπάνω πεδία.

Δεν θέλω όμως να καταχραστώ περεταίρω τον χρόνο μιας και πρέπει να τοποθετήθηκαν αρκετοί ακόμα. Θα μου επιτρέψετε να θέσω κάποιες σκέψεις και προτάσεις για την «αυριανή» μέρα:

• Πρώτο βήμα είναι η εκπόνηση μελέτης για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από το κλείσιμο των μονάδων καθώς και για το ύψος των επενδύσεων που πρέπει να γίνουν στην περιοχή. Με την εκπόνηση ενός ρεαλιστικού επιχειρησιακού σχεδίου, στοχεύοντας στα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα τα περιοχής, όπως κρασί, λίμνες, ορεινοί όγκοι.
• Εδαφική αποκατάσταση των ορυχείων και επιστροφή τους στην τοπική κοινωνία για αξιοποίησή τους, τόσο στον πρωτογενή τομέα όσο και στην εγκατάσταση Α.Π.Ε.
• Επιδότηση των ενεργειακών φυτών για χρήση τους στην λειτουργία των τηλεθερμάνσεων.
• Θα πρέπει να καθοριστεί επιτέλους το βιομηχανικό πάρκο στην περιοχή Μεράς, και να γίνει σημείο αναφοράς για τις επιχειρήσεις και για επενδύσεις στην περιοχή. Ως αρωγοί στην προσπάθεια αυτή θα μπορούσαμε να το επιτύχουμε με παραχώρηση δημοτικών εκτάσεων και εκπτώσεις στα δημοτικά τέλη και στην τηλεθέρμανση των επιχειρήσεων που θα εδρεύουν στην περιοχή.
• Πραγματική συνεργασία με τις επιχειρήσεις, και με όλους τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης στην προσπάθεια αντιμετώπισης της ανεργίας σε τοπικό επίπεδο προωθώντας την τοπική επιχειρηματικότητα με μοναδικό σκοπό την συμμετοχή μας ενεργά  οικονομική ανάπτυξη του τόπου μας.
• Απαραίτητη η εξωστρέφεια του Δήμου προς άλλες περιοχές και σε άλλα γειτονικά κράτη. Οδική και Σιδηροδρομική σύνδεση.
• Απαλλαγή των νέων επιχειρήσεων από τα δημοτικά τέλη για 1 έτος. Στόχος η τόνωση της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης.
• Πλήρης ανάπτυξη του προγράμματος κομποστοποίησης.
• Δημιουργία Εκθετηρίου τοπικών προϊόντων. Σκοπός η στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων.
• Έμφαση στους τομείς δραστηριότητας όπως των κλάδων της μεταποίησης, του εμπορίου και των υπηρεσιών, με ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την ευκολότερη παραγωγική διαδικασία.
• Δημιουργία ενός κέντρου τουρισμού (κέντρου ενημέρωσης) και παρουσίασης του τουριστικού χάρτη του Δήμου Αμυνταίου.
• Σχεδιασμός της περιοχής μας στα πρότυπα του τόπου προορισμού και όχι μόνο του τόπου εξυπηρέτησης διερχομένων που είναι σήμερα.
• Ανάπτυξη χειμερινού, Θερμαλιστικού, Θρησκευτικού, αθλητικού, εναλλακτικού τουρισμού και Αγροτουρισμού με ολοκληρωμένο πλάνο δράσης.
• Ανάδειξη του «πλούτου» των 4 λιμνών του Δήμου.
• Συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία για ανάδειξη των αρχαιολογικών μνημείων της περιοχής.
• Το «ιστορικό» κέντρο της πόλης του Αμυνταίου πρέπει να αναδειχθεί ως πολιτισμική μας κληρονομιά.

Κυρίες και κύριοι,

Πόροι υπάρχουν στον ευλογημένο τόπο μας για να υποστηρίξουν μια οικονομία πιο παραγωγική, πιο ανταγωνιστική, πιο εξωστρεφή. Η αμπελουργία, η Οινοποιία, τα κτηνοτροφικά και αγροτικά προϊόντα, ο τουρισμός γύρω από τις  λίμνες και τα βουνά μας.

Ο Δήμος μας πρέπει να αξιοποιήσει με σοβαρότητα και πλάνο τα συγκριτικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του τόπου μας. Να συνδυάσει τα διαφορετικά πεδία παραγωγής και οικονομίας, να γίνει αρωγός για προκοπή και προοπτική του τόπου.

Όλα αυτά όμως πρέπει να γίνουν άμεσα. Δεν πρέπει να ολιγωρήσουμε. Το έχουμε υποχρέωση προς τον τόπο μας, το έχουμε υποχρέωση προς τις νέες γενιές που έρχονται και θα μας κρίνουν.