Κριτική για το βιβλίο της Σοφίας Ηλιάδου – Τάχου “Η κατάρα της Πραξιθέας”

Είναι το πρόσφατο βιβλίο της Σοφίας Ηλιάδου – Τάχου, καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Οι σελίδες του είναι …492! και η ίδια το χαρακτηρίζει ως μυθιστόρημα…

Η συμπολίτισσά μας Σοφία Ηλιάδου – Τάχου, δραστήρια, πολυπράγμων και ευπροσήγορη, όπως τη γνωρίζει η κοινωνία της Φλώρινας, – πέρα από το πανεπιστημιακό της έργο – ακόμη κι αν έγραφε ένα απλό μυθιστόρημα, αυτό, θα είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον.

Αυτό το … μυθιστόρημα, λοιπόν, δεν το διάβασα μόνον, αλλά το μελέτησα πολύ προσεκτικά γιατί, από την αρχή μέχρι το τέλος, συναντούσα στις σελίδες του εντυπωσιακό περιεχόμενο και η χαρακτηριστική ενάργεια της γραφής με είχε συμπαρασύρει.

Τα περιστατικά, οι ιστορίες έχουν συνάφεια με τη ζωή του αναγνώστη. Είναι και δικά του βιώματα, δικές του περιστάσεις, από την στενή και ευρύτερη κοινωνία. Είναι ιστορίες ανθρώπων της πατρίδας του, γεγονότα που συντελέστηκαν, με πρωταγωνιστές καθημερινούς ανθρώπους.

Η ίδια, από την αρχή, ομολογεί πως γράφει για δικούς της ανθρώπους, τη ζωή των οποίων έχει ερευνήσει, αλλά σε όλη τη διάρκεια της εξιστόρησης, με εντυπωσιακή άνεση και ευθύνη, καθιστά τα πρόσωπα, αυτά, κοινού ιστορικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος. Και ξεχωρίζουν προσωπικότητες, ρόλοι και ευθύνες, ενώ προεξάρχει η Πραξιθέα, σαν ένα αιρετικό θέσφατο…

Και γι’ αυτό ο αναγνώστης, διαβάζοντας, συμπορεύεται, συμμετέχει και συναισθάνεται τις εξελίξεις.

Το βιβλίο αρχίζει από την περίοδο του Μακεδονικό Αγώνα, αναφέρεται στους δυο παγκόσμιους πολέμους και τελειώνει με τον δικό μας εμφύλιο και με μια … προέκταση εκείνης της θλιβερής περιόδου.

Σε όλα τα στάδια η συγγραφέας, επιδέξια, υπεύθυνα και με σαφή γνώση των ιστορικών δεδομένων, παρουσιάζει, διακριτικά συμπεράσματα και μας υποδεικνύει, εύστοχα, να κάνουμε – εμείς οι αναγνώστες – τις δικές μας εκτιμήσεις.

Θεωρώ κρίσιμη αυτήν τη στάση για το κύρος ενός συγγράμματος και στην περίπτωσή μας ο αναγνώστης διακρίνει έναν ιδανικό τρόπο στην παράθεση ιστορικών απόψεων και κρίσεων, ενώ, γοητευμένος από τη διήγηση, απολαμβάνει μια γλώσσα εκρηκτική, μα πάντα ελεγχόμενη.

Είναι η σοβαρή επάρκεια της Σοφίας Ηλιάδου – Τάχου, στα γνωστικά της αντικείμενα, την ιστορία και τη γλώσσα, τα οποία επισφραγίζονται και με το φυσικό της ταλέντο.

Την ενδιαφέρει, πρωτίστως, η κοινωνία που συνεχώς εξελίσσεται και γι’ αυτό αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, αφού αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές. Και σ’ αυτό το σύνολο πρωταγωνιστούν και οι δικοί της άνθρωποι.

Οι παντοειδείς εξελίξεις στη ζωή μας είναι αλληλένδετες, συμπορεύονται και καθορίζουν τη μοίρα των ανθρώπων και της κοινωνίας και όλα αυτά, συνολικά και κατά τομείς, όπου αυτό επιβάλλεται, αναδεικνύονται στις σελίδες του βιβλίου και φωτογραφίζουν πρόσωπα και ομάδες.

Γιατί σε όλο το βιβλίο, το ζητούμενο είναι κάποιοι συγκεκριμένοι στόχοι. Η συγγραφέας δεν επιδιώκει να επιδείξει την παρουσία της, αλλά να φωτίσει καταστάσεις, γεγονότα, να “διδάξει” χρήσιμα θέματα, γιατί μια τέτοια στάση είναι ριζωμένη στη συνείδησή της και λόγω … επαγγέλματος.

Τέσσερα είναι τα βασικά, τα κύρια θέματα του βιβλίου.

Οι τέσσερις πόλεμοι που προαναφέραμε και ο καθένας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.

Μην σας κυριεύσει καμιά απογοήτευση… γιατί οι πόλεμοι είναι το ελάχιστο που θα διαβάσετε. Παρότι παρουσιάζονται με ιστορική επάρκεια, χωρίς κενά κι αμφισβητήσεις και αναλύονται αίτια και συνέπειες, στον πλούτο του βιβλίου αποτελούν έναν βασικό καμβά με ανεκτίμητες επενδύσεις που θα σας ενθουσιάσουν και θα μάθετε αφάνταστα πράγματα.

Όλα τα γεγονότα, ιστορικά, κοινωνικά και οι πρωταγωνιστές τους, οι άνθρωποι, τρεις διαδοχικές γενιές, συνυπάρχουν, συμπλέουν, δραστηριοποιούνται και διαμορφώνουν μια κοινωνία, διαρκώς εξελισσόμενη. Και, παντού, αποτυπώνονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ανάλογα με τις αντιλήψεις της εποχής και των συνακόλουθων επιδράσεων.

Ο αναγνώστης τα διαπιστώνει μοιραία και αβίαστα και “μαθαίνει”, γιατί ο εκφραστικός πλούτος, η πολυσύνθετη σκέψη, η διαλεκτική προσέγγιση και παράθεση των θεμάτων, με εννοιολογικές αποχρώσεις, προσδίδουν στη γραφή ένα ύφος ελκυστικό.

Και ο λόγος της συγγραφέως, πυκνός και εκρηκτικός με αναπόφευκτα Kressento, όταν απογειώνονται συναισθηματικές καταστάσεις, ποτέ δεν παραβιάζει τα όρια, γιατί η γραφή κατευθύνεται από μια ψύχραιμη και έμπειρη εσωτερικότητα.

Οι λέξεις, όλες με ηθική αξία και ειδικό βάρος , συμπυκνωμένες και απαραίτητες, δίδουν την αίσθηση ότι μόνες τους, με πετυχημένους ελιγμούς, πήραν τη θέση που τους αρμόζει, χωρίς καμιά ειδική προσπάθεια… “επιστράτευσης”.

— Η πράξη, δηλαδή η ανάγνωση, που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη νέα γενιά, θα αποκαλύψει στις σελίδες του βιβλίου τα σπουδαία υπόλοιπα! Αυτό το εξαιρετικό βιβλίο, βέβαια, είναι χρήσιμο για όλους μας…

ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ